جفت سر راهی یا پایین بودن جفت یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است که زمانی رخ می‌دهد که جفت در قسمت پایینی رحم قرار می‌گیرد و قسمتی یا حتی تمام دهانه رحم را می‌پوشاند. این وضعیت می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد و ممکن است منجر به خونریزی و زایمان زودرس شود. در این مقاله به بررسی علت پایین بودن جفت، علائم آن، خطرات و درمان‌های مختلف این وضعیت خواهیم پرداخت.
جفت سر راهی چیست؟
جفت یکی از ارگان‌های مهم در دوران بارداری است که مواد مغذی و اکسیژن را از مادر به جنین منتقل می‌کند. جفت در دیواره رحم متصل می‌شود و همچنین هورمون‌هایی تولید می‌کند که از بارداری حمایت می‌کنند. در حالت عادی، جفت در قسمت بالای رحم قرار می‌گیرد و دهانه رحم را مسدود نمی‌کند.
اما در برخی از موارد، جفت در قسمت پایین رحم قرار می‌گیرد که باعث می‌شود دهانه رحم را بپوشاند. این وضعیت به نام “جفت سر راهی” یا “پایین بودن جفت” شناخته می‌شود. زمانی که جفت به طور کامل یا جزئی دهانه رحم را مسدود کند، امکان زایمان طبیعی وجود ندارد و باید از سزارین برای زایمان استفاده شود.
انواع جفت سر راهی
جفت سر راهی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر یک به میزان پوشش دهانه رحم توسط جفت بستگی دارند:
- جفت سر راهی کامل: در این نوع، دهانه رحم به طور کامل توسط جفت پوشانده شده است.
- جفت سر راهی جزئی: در این حالت، تنها بخشی از دهانه رحم توسط جفت پوشانده می‌شود.
- جفت سر راهی حاشیه‌ای: جفت تا لبه دهانه رحم می‌رسد اما آن را نمی‌پوشاند.
در بیشتر موارد، جفت در طول بارداری به سمت بالا حرکت کرده و از دهانه رحم دور می‌شود، به خصوص در صورتی که در اوایل بارداری جفت سر راهی باشد. با این حال، اگر جفت در مراحل پایانی بارداری همچنان در موقعیت پایین بماند، زایمان از طریق سزارین انجام خواهد شد.
برای مشاوره و ویزیت با دکتر پوپک یحیوی با شماره های زیر تماس بگیرید:
۰۲۱۸۸۴۹۲۳۵۳ – ۰۹۱۲۰۵۱۳۲۵۸
علائم پایین بودن جفت
یکی از علائم رایج پایین بودن جفت، خونریزی واژینال است که بدون درد و به صورت قرمز روشن در هفته بیستم بارداری یا پس از آن مشاهده می‌شود. این خونریزی معمولاً به علت جدا شدن جفت از دیواره رحم در هنگام گسترش رحم رخ می‌دهد. گاهی اوقات ممکن است این خونریزی با گرفتگی رحم نیز همراه باشد.
اگر در دوران بارداری دچار خونریزی شدید، ضروری است که فوراً به پزشک خود مراجعه کنید تا وضعیت شما به دقت ارزیابی شود. هر گونه خونریزی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی باشد و نیاز به توجه فوری دارد.
علت پایین بودن جفت
علت دقیق پایین بودن جفت هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما برخی از عوامل می‌توانند در بروز این وضعیت موثر باشند. این عوامل عبارتند از:
- سن بالای 35 سال
- بارداری‌های چندقلویی
- مصرف کوکائین و مواد مخدر
- تعدد حاملگی‌ها
- درمان‌های ناباروری
- سابقه جفت سر راهی در بارداری‌های قبلی
- سقط جنین‌های قبلی
- سیگار کشیدن
- ناهنجاری‌های پوشش داخلی رحم، مانند فیبروم رحم
خطرات و عوارض پایین بودن جفت
پایین بودن جفت می‌تواند عوارضی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. برخی از این خطرات عبارتند از:
- خونریزی شدید: جفت سر راهی می‌تواند باعث خونریزی شدید شود که برای مادر خطرناک است.
- شوک ناشی از از دست دادن خون: در صورت خونریزی شدید، مادر ممکن است دچار شوک شود.
- ناراحتی جنین: کمبود اکسیژن و خون‌رسانی به جنین می‌تواند باعث مشکلات رشد و سلامت جنین شود.
- زایمان سزارین: به دلیل مسدود شدن دهانه رحم، معمولاً باید از سزارین برای زایمان استفاده شود.
- زایمان زودرس: خونریزی شدید می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود.
- خطرات برای نوزاد: تولد زودرس ممکن است منجر به مشکلات سلامت برای نوزاد شود.
- هیسترکتومی: در موارد نادر، اگر جفت نتواند از دیواره رحم جدا شود، ممکن است هیسترکتومی (برداشتن رحم) لازم باشد.
- مرده‌زایی: در موارد نادر، این وضعیت می‌تواند به مرده‌زایی منجر شود. مقاله مراقبت های بعد از سزارین را بخوانید.
تشخیص پایین بودن جفت
پایین بودن جفت معمولاً از طریق سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. اگر خونریزی واژینال در دوران بارداری رخ دهد، پزشک معمولاً سونوگرافی را برای بررسی موقعیت جفت انجام می‌دهد. همچنین در مراقبت‌های معمول دوران بارداری، یک سونوگرافی در حدود هفته بیستم بارداری انجام می‌شود که به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت جفت را بررسی کند. خبر خوب این است که 90 درصد موارد جفت سر راهی خود به خود برطرف می‌شود و مشکلی برای ادامه بارداری وجود ندارد.
درمان پایین بودن جفت
در بسیاری از موارد، اگر جفت سر راهی در اوایل بارداری باشد، معمولاً خود به خود به موقعیت بالاتری از رحم منتقل می‌شود. با این حال، اگر این وضعیت تا اواخر بارداری ادامه یابد، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی باشد. درمان‌های مختلفی برای مدیریت پایین بودن جفت وجود دارد که بستگی به وضعیت فرد دارد.
گزینه‌های درمانی ممکن است شامل:
- استراحت در رختخواب: محدود کردن فعالیت‌ها برای جلوگیری از تحریک رحم و کاهش خونریزی.
- بستری شدن در بیمارستان: در موارد شدیدتر، ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای نظارت دقیق و درمان‌های خاص داشته باشد.
- نظارت دقیق: نظارت بر وضعیت جنین با استفاده از مانیتور جنین و بررسی منظم علائم حیاتی مادر (مانند فشار خون).
- انتقال خون: در صورتی که خونریزی شدید باشد، انتقال خون ممکن است ضروری باشد.
- اجتناب از فعالیت‌های تحریک‌کننده رحم: از هر گونه فعالیت که ممکن است انقباضات رحمی ایجاد کند، باید اجتناب شود.
- سزارین: اگر جفت همچنان دهانه رحم را مسدود کند، زایمان به صورت سزارین انجام خواهد شد.
نتیجه گیری
پایین بودن جفت یا جفت سر راهی یکی از مشکلات رایج در دوران بارداری است که می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین ایجاد کند. اما با نظارت دقیق و مداخله به موقع پزشکان، بیشتر زنان با این وضعیت می‌توانند بارداری سالم و ایمنی داشته باشند. در صورت بروز هر گونه خونریزی یا علائم غیرطبیعی در دوران بارداری، فوراً باید به پزشک مراجعه کرده تا بررسی‌های لازم انجام شود و اقدامات درمانی مناسب اتخاذ گردد.